Sosyal Antropolojisi (Vize+Final) Ders Notu

Ø İnsanın incelenmesidir.

Ø İnsanın niteliğine ilişkin daha çok bilgiyi gün yüzüne çıkarmaya çalışan ve insanlar ve davranışları hakkında genellemeler üretmeye ve insan çeşitliliğini anlamaya çalışan insan bilimidir.

Ø İnsana çeşitli açılardan bütüncül bakan bir bilimdir.

Ø İnsanoğlunun tüm yaşantısını bir bütün olarak açıklamaya çalışan tek bilimsel disiplindir.

Ø İnsanın fiziksel ve biyolojik özellikleri ile sosyal ve kültürel yönlerini birlikte ele alan genel bilimsel bir disiplinin adıdır.

Ø Antropoloji, insana çeşitli açılardan bütüncül bakan bir bilimdir.

Ø İnsanlar ve davranışları hakkında genellemeler üretmeye ve insan çeşitliliğini anlamaya çalışan insan bilimidir.

ü İlkel toplumların kültürlerini karşılaştırmalı olarak inceleyen disiplindir.

ü Kültürle ilgilenir.

ü Geçmiş kavimleri ve onların kültürlerini inceler.

ü İnsanların kültür tarihini aydınlatmaya çalışmaktadır.

ü Geçmişte yaşamış ve halen yaşamakta olan değişik kültürleri karşılaştırmalı olarak inceleyen bilimdir.

Yükseköğretimde antropolojinin ders olarak okutulmaya başlandığı ilk üniversite Amerika’daki Rochester Üniversitesi’dir. Burada 1879 yılında antropoloji öğretimine başlanmıştır.

1906 yılında ise ilk kez İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nde ayrı bir kürsü olarak kurulan antropoloji bölümü kültürel antropoloji ve fiziki antropoloji olmak üzere iki alt disipline ayrılmıştır. Kültürel antropoloji içinde ise dört ana dal belirlenmiştir, bunlar; arkeoloji, teknoloji, etnoloji ve sosyolojidir. Antropolojinin ilk defa bölüm olarak kurulduğu üniversite: Oxford

Oryantalizm: İslam Dünyası, Çin, Hindistan ve Bizans gibi imparatorluklar kurabilmiş, ancak moderniteyi tesis edememiş geleneksel toplumsal yapılara ve kültürlere ilgi duyan bir araştırma disiplininin adıdır.

Sofist Protogaras: insan davranışının tanrıların değil yaşam koşularının etkisi altında geliştiğini ve dolayısıyla da davranışın kültürel bir dayanağı olduğunu öne sürerken kültürel görecelilik fikrinin de ilk habercisi olmaktaydı.

Socrates: evrenselci bir yaklaşımla antropolojinin psişik birlik savına yaklaşan bir duruşu benimsemekteydi.Kavraması ve ifade edilmesi güç de olsa evrensel değerler mevcuttur. Eğitim, insanın kültürel özelliklerinden ötesini görebilmesini mümkün kıldığı için önemlidir.

Platon: hocasının evrensel değerlerini insan aklına içkin ideler olarak yeniden tanımlamaktaydı. Platon ileride Kantçı düşüncede insanlığın karşısına yeniden çıkacak olan nesneler hakkında insanların birtakım ön fikirlere sahip oldukları için algılayabildiklerini öne sürmüştür.

Aristoteles: doğa ile toplum arasında bilinebilir bir ilişkinin mevcudiyetini savunur. İnsanların doğaları itibariyle toplumsal olduklarını söyleyen ünlü düşünürdür. Toplumun zaman içerisinde değiştiğini kabul etmekle birlikte evrensel, aşkın bir kâinat varsayımını benimsemeyerek daha pozitivist bir yaklaşımı temsil etmekteydi.

Epikuroscular: Empedocles’in atomcu düşüncesini sürdürüp toplumun, insanın mekanik bir uzantısı olduğunu öne sürerken Stoacılar da doğa ve toplumun yüksek bir düzen içerdiğini savunmaktaydılar.

Stoacı Zeno: tanrılar ya da insanların eseri olmayıp Logos denilen doğal kozmik bir düzendi. Zeno’nun bu görüşü Hristiyanlığın ilk dönemlerinde bazı din adamları tarafından da benimsenmiştir.

Aziz Augustinus: İlk dönem Ortaçağ Avrupa düşüncesine damgasını vuran en önemli tarihi şahsiyet ise psikopos Aziz Augustinus’tur. Augustinus, Tanrı’nın yetkin, insanın ise doğası itibariyle günahkâr olduğunu vurgulamıştır. Ona göre Kozmos (kainat) ve insan uyum içinde değildir. İnsanların, kozmosu ya da onun yaratıcısı kadir-i mutlak, bilinemez Tanrı’yı incelemesi nafile bir çabaydı. İnsanın bilmesi ve yapması gereken her şey, Kutsal Kitap’ta yazılıydı. Aziz Augustinus aynı zamanda devinimsel değil doğrusal, ulusal değil evrensel bir tarih fikrinin doğmasında öncü bir role sahiptir.

İbn-i Haldun: İslam düşünce geleneği içinde antropoloji bilimi açısından en kayda değer çalışmaları bulunan düşünür hiç kuşkusuz ki İbn-i Haldun’dur. Mukaddime adlı ünlü eserinde İbn-i Haldun kültürel farklılıkları, bölgesel iklim koşulları ve toplumsal üretim/geçim tarzlarının farklı olmasına bağlamıştır. İslam düşünce geleneği içinde yetişmiş ve antropoloji bilimine pek çok katkısı bulunan Mukaddime adlı ünlü eserinde, kültürel farklılıkları, iklim koşullarına ve geçim/üretim tarzlarındaki farklılığa bağlayan ünlü düşünürdür.

Thomas Aquinas: Roma Katolik kilisesinin dünya görüşünü temsil eden en derli toplu kutsal metin Thomas Aquinas’ın kaleme aldığı Summa Theologica adlı eserdir. Bu eser Augustinus düşüncesinden bir kopuşu temsil etmekteydi. Bu anlamda kitap Hristiyan düşünce tarihindeki önemli kırılma noktalarından birisine işaret etmektedir.Roma Katolik kilisesinin dünya görüşünü ifade eden en önemli kutsal eser; Summa Theologica’ dır.

Edward Tylor ve Lewis Henry Morgan: ilk antropologlar, yazı sistemlerinden evlilik uygulamalarına, evlilik uygulamalarının en ilkel kökenlerinden en modern biçimlerine kadar uzanan kültür ve toplumla ilgili birçok konuyu ele alan etkili eserler vücuda getirmişlerdir.

Antropoloji teriminin, Kuzey Amerika’daki kullanımının, arkeoloji, kültürel antropoloji, linguistik ve fiziksel/biyolojik antropoloji alt dallarını kapsayan genel bir bilim dalına karşılık geldiğini görmekteyiz.

Çok geniş bir inceleme alanı ve perspektifine sahip olan antropoloji bilimi dört ana alt disipline ayrılmıştır. Bunlar; arkeolojik, linguistik, biyolojik (fiziki) ve kültürel antropoloji disiplinleridir.

 

·        Arkeolojik antropoloji

·        Biyolojik antropoloji

·        Linguistik antropoloji

·        Kültürel antropoloji

 

Arkeolojik antropoloji: yapılan kazılar sonucunda elde edilen bulgulardan hareketle eski insanların davranışlarını ve kültür yapılarını yeniden inşa eder, tanımlar ve yorumlar.

 

Biyolojik antropoloji: insanın zaman ve mekân içindeki değişimini yani fizyolojik evrimini inceler. Biyolojik bir varlık olan insanın geçirdiği evreleri ele alır. Biyolojik antropolojiyle uğraşan bilim adamlarına göre insanın fiziksel değişimi, büyük ölçüde genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle meydana gelmektedir.

 

Linguistik antropoloji: dillerin yapısal özelliklerini, konuşma biçimlerini inceler.

 

Kültürel antropoloji: toplumları ve kültürleri inceler ve bunlar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koyar. Bu displinin etnografi ve etnoloji olmak üzere iki boyutu vardır.

Etnografi: belli bir grubun toplumun veya kültürün betimlenmesidir. Etnograflar geleneksel olarak küçük topluluklar içinde yaşayıp yerel davranış, inanç, adet, toplumsal yaşam, ekonomik faaliyet, siyasi ve dini yapıları incelemişlerdir.

            Etnoloji: etnografların belli topluluklardan topladıkları verileri inceleyerek karşılaştırma yapma imkânı sağlar.

 

Kültürel antropoloji alanı; özellikle geçmiş kültürlerden kalma maddi nesneleri inceleyerek insan davranışını açıklamaya çalışan arkeologları, kültürleri koruyan ve sonraki kuşaklara aktaran bir araç olarak dil üzerinde çalışan linguistleri (dilciler) ve kültürleri incelenen kişilerle tecrübelerini paylaşarak ve tartışarak kültür üzerinde yoğunlaşan etnologları içine almaktadır.

 

Antropolog ve sosyologların ortak ilgi alanları:

Antropoloji ve Psikoloji: Sosyologlar gibi psikologlar da araştırmalarını kendi toplumlarında yürütürler. Kültürler arası veriler toplamak suretiyle antropoloji bu alanda da katkılar sunmaktadır.

Antropoloji ve Tarih: Bütün bilimsel çalışmalarda olduğu gibi antropoloji biliminin de tarih bilimiyle çok yakın bir ilişkisi bulunmaktadır. Antropolojinin ilgisi bugüne yönelik olmakla birlikte tarihten de bağımsız değildir.

 

Antropologlar çoğu zaman uzak coğrafyalardaki farklı kültürleri incelemek durumunda olmuşlardır.Yerel/mahallî ortamların ilk elden incelenmesi olarak nitelenen etnografi antropologların sıklıkla kullandıkları bir araştırma tekniğidir.

 

ü Modern sanayi toplumlarına kıyasla daha fazla kültürel benzerliği ve daha az toplumsal farklılığı olan toplumlar üzerinde yürütülen bir araştırma modelidir.

 

ü Antropologların sıklıkla kullandıkları bir araştırma tekniğidir.

ü İnsan çeşitliliğinin dağılımına ilişkin mevcut bilgilerimizi genişleterek, insan davranışı ve toplumsal yaşama dair birtakım genellemeler yapabilmeyi elverişli hâle getiren bilimsel bir zemin hazırlar.

 

v Endüstrileşmemiş ortamlarda toplumsal hayatı anlamak için çeşitli kültürleme tarzlarını dikkate almayı gerekli görmektedirler.

v Yabancı bir kültürün bütününü anlamaya çalışmaktadırlar. Bu bütüncü hedefe varmak amacıyla bilgi toplamak için serbest dağılım stratejisini benimserler.

v Toplumsal yaşamın birbiri içine geçmişliğini ve aynı zamanda da bütünselliğini keşfetmeye çabalarken, bir mekândan diğer bir mekâna ya da bir konudan diğer bir konuya geçişler yaparlar.

v Yabancı kültürlerin ya da toplumların yaşam biçimlerine ait büyük resmîn parçalarını bir araya getirmek amacıyla çok çeşitli araştırma tekniklerine başvururlar.

v Antropologların kullandıkları araştırma tekniklerine genel olarak etnografik teknikler denir.

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Gözlem

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Söyleşi

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Görüşme

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Görüşme Formları

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Soyağacı Yöntemi

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Konuya Vakıf Kişiler

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Yaşam Öyküleri

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Emik ve Etik Araştırma Stratejileri

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Sorun Yönelimli Antropoloji

[img=12x12]file:///C:/Users/TR/AppData/Local/Temp/msohtmlclip1/01/clip_image001.gif[/img]     Boylamsal Araştırma

Gözlem: Günlük davranışın doğrudan ilk elden gözlenmesini ifade eder.

 

·        Katılarak gözlem bu tekniğin en karakteristik tarafıdır.

·        Katılımcı gözlem, bir antropoloğun inceleme yaparken toplum hayatına katılması sürecini ifade etmektedir.

·        Ancak bir topluluk içinde yaşayan bir birey olarak antropoloğun tümüyle tarafsız ve duygusuz gözlemciler olması beklenemez.

·        Antropologlar gözlem yaparlarken ve çevresindeki olan biteni kavramaya çalışırlarken olayların ve süreçlerin birçoğuna da iştirak ederler.

Söyleşi, Görüşme ve Görüşme Formları: Günlük konuşmadan resmî türdeki konuşmalara kadar çok çeşitli içeriklerde gerçekleşen söyleşiler, bir antropoloğun dostane ilişkiler kurmasına yardımcı olur.

Soyağacı Yöntemi: Sanayileşmemiş kültürlerde yaşamını idame ettiren insanlar, hayatlarının tümünü neredeyse sadece akrabalarıyla birlikte geçirirler. Merkezi hükümeti olmayan toplumlarda bu bağlar toplumsal yaşamın ve siyasal örgütlenmenin temelini teşkil etmektedir. Hatta antropologlar böyle toplumları akraba-temelli olarak sınıflandırır.

Konuya Vakıf Kişiler: Her toplum hayatın belirli yönleri hakkında en iyi veya yararlı bilgiyi verebilen deneyimli, yetenekli eğitimli insanlara sahiptir. Bu insanlar konuya vakıf kişiler olarak nitelenmektedirler. Bu kişilerin verdiği bilgiler yazılı kaynaklarda geçmeyen ve sözlü tarih niteliği taşıyan kaynaklar olması nedeniyle değerlidir.

Yaşam Öyküleri: Antropologlar çoğu kez araştırmalarını yürüttüğü sahada ilginç bulduğu kişilerin yaşam öykülerini derlerler.Yaşam öykülerinin ilgisi farklı insanların aynı sorunları nasıl ele aldığı ve yorumladığı üzerine yoğunlaşmaktadır.

Emik ve Etik Araştırma Stratejileri: Antropologlar kültürleri incelemek için başlıca iki yaklaşım kullanmaktadırlar. Emik (aktör yönelimli) ve etik (gözlemci yönelimli).

 

Emik yaklaşım: yerlilerin veya bir yaşam öyküsündeki bir yerlinin nasıl düşündüğünü ve yaşadığını araştırır. Emik yaklaşım antropoloğun araştırmış olduğu kültüre içerden bir bakışı yani o kültür perspektifinden bir yaklaşımı benimser. Yerliler dünyayı nasıl algılamakta ve sınıflandırmaktadırlar? Davranış ve düşünceye ilişkin kuralları nelerdir? Gibi soruların yanıtlarını ararlar.

Etik yaklaşım: araştırmanın odağını yerli sınıflamalar, deneyimler, açıklamalar ve yorumlardan bizzat kendi tespitlerine doğru kaydırır. araştırılan kültüre dışarıdan bir bakışı yani çoğunlukla o antropoloğun araştırmış olduğu kültür hakkındaki öznel değerlendirmelerini de temsil eden bir bakış açısını kullanmaktadır.

 

Etik yaklaşımı benimseyen bir antropolog, kültür taşıyıcılarının kendi kültürlerini tarafsız bir biçimde yorumlayamayacak kadar onunla iç içe olduklarını kabul ettiği için, kendisinin önemle kabul ettiği, dikkate aldığı ve üzerinde düşündüğü konulara daha fazla ağırlık verir. Ancak uygulama sırasında birçok antropolog kendi alan çalışmalarında emik ve etik stratejilerini birleştirirler.

Sorun Yönelimli Antropoloji: Antropologların insan davranışını bütün bağlamı içinde ele almalarına rağmen her şeyi incelemeleri imkânsızdır. Bunun için alan araştırmaları genellikle özgül sorunlara eğilir.

Boylamsal Araştırma: Genellikle bir küçük grup, topluluk, bölge, toplum, kültür veya diğer birimlerin, uzun sürelerde ve tekrarlanan ziyaretlere dayalı olarak incelenmesi esasına dayalı bir araştırma modelidir.

 

Farklı zaman aralıklarında yürütülen boylamsal araştırmalardan elde ettikleri veriler neticesinde, antropolog ve sosyologlar zaman içerisinde o sosyo-kültürel yapıda meydana gelen toplumsal, kültürel değişmeleri ve bu değişmeleri doğuran antropolojik ve sosyolojik etkenleri tespit edebilirler.

 

 

Ø Nicelleştirme: Malinowski ve diğer önde gelen antropologlar alanda araştırma yapan kişilerin mümkün olduğu kadar olayların sayılarını vermesi gerektiğini ısrarla belirtmiş olsa da nicelleştirme çoğu araştırma raporunda yer almamaktadır.

Ø Temsil etme özelliği: Verilerin farklı katılımcılardan ya da çok sayıda kişisel gözlemlerden toplanmış olduğu örneklerde araştırmacı genel olarak gözlemlerin örneklemini oluşturduğu toplam popülasyonu ya da “evren”i belirlemez ve örneklemin bu popülasyonu temsil etme niteliğini taşımasını sağlayıcı tebdirleri almaz.

Ø Araştırma işlemlerinin belirgin olması: Çoğu araştırma örneğinde antropologlar betimleyici genellemelerinin temelini oluşturan araştırma teknikleri konusunda bilgi vermemektedir. Genellikle katılımcı gözlem ve görüşmelerden söz edilmekte, ancak verileri destekleyen alan bilgilerinin belli bölümleri için çoğunlukla kaynak gösterilmemektedir. Dolayısıyla eleştirel bir okuyucu genellikle verilen bilgilerin güvenilirliği ve geçerliliğini değerlendirme şansını bulamamaktadır.

Tabakalı örneklem: araştırmacı bu evreni farklı özellikleri temsil eden kategorilere ayırmak ve ardından her bir kategoriden rastgele bir örneklem seçmek zorundadır. Bu durumda meydana getirilen örneklem türü tabakalı örneklemdir.