İşletme Bölümü Ticaret Hukuku (1. Ünite) Ders Notu aşağıdadır.
UYARI: GENEL TİCARET HUKUKU DERS NOTUDUR. İÇERİĞİNİN AYNI OLUP OLMADIĞINA BAKINIZ!.
TİCARET HUKUKU 1. ÜNİTE Ekonomi Bilimi Açısından İşletme: Bir girişimcinin kazanç sağlamak amacıyla emek ve sermayeyi bir araya getirmesiyle oluşur. Ekonomik alandaki her işletme bir ticari işletme değildir. Ama her ticari işletme ekonomik anlamda bir işletmedir. Ticari İşletme: Esnaf işletmesi için öngörülen sınıfı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir. Gelir Sağlama Amacının Varlığı
İşletmenin gelir sağlamayı amaç edinmiş olması gerekir.
Bu amacın teorik olarak varlığı yeterlidir.
İşletmenin sürekli gelir elde ediyor olması şartı aranmaz.
Doğrudan hayır amaçlı işletmeler ticari işletme değildir. (Aş Evi) Fakir çocukları okutmak amaçlı bir dernek, lüks bir lokanta işletir ve gelirini çocuklara harcarsa ticarti faaliyet söz konusu olur. Esnaf İşletmesi – Ticari İşletme Ayrımı Ticari İşletmenin Önemli Unsuru: Faaliyetlerin esnaf işletmesi boyunlarını aşması daha kapsamlı olması Ticari işletmeyle esnaf işletmesi arasındaki sınırın Bakanlar Kurulunca çıkarılacak kararnamede çıkarılması öngörülmüştür. Ticari İşletmenin Unsurları
Esnaf faaliyetlerini aşan düzeyde gelir sağlama
Devamlılık
Bağımsızlık
Gelir sağlama amacıyla faaliyet
Devamlılık: Faaliyetlerin devamlı olması gerekir. (Hiç ara verilmemesi anlamına gelmez.) Bağımsızlık:
Kişi işletmeyi taciri temsilen çalıştırıyorsa tacir değildir.
Şubeler merkeze bağlı oldukları için bağımsız işletme sayılmazlar.
Ticari Temsilci, pazarlamacı, işletmeyi işleten yasal temsilci tacir değildir.
Acente bağımsız bir tacir yardımcısı olduğu için onun işletmesi ticari işletmedir.
Ticari İşletmenin Malvarlığı
Malvarlığının Aktif Kısmında Haklar
Mülkiyet
Rehin
İntifa
Alacak
Fikri ve Sinci Haklar
Pasif kısmındaysa borçlar bulunur.
Ticari İşletmenin Malvarlığı: Tacirin işletmeye ayırdığı değerlerin toplanmasını ifade eder. Ticari işletmenin malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yaptırılmasına gerek yoktur. Tasarruf İşlemleri: Bir hakka doğrudan doğruya etki eden onu kuran, değiştiren veya ortadan işlemlere denir. İşletmenin Malvarlığı Unsurları
Maddi
Maddi Unsurlar: Somut varlığı olan (cismini) değeri ifade eder.
Tesisat: İşletmeye özgülenmiş taşınmaz mallar ve onların bütünleyici parçası ve etkisi ile taşınır malları kapsar. (Makinalar, Aletler, Araçlar, Arabalar)
İşletme Sermayesi
Hammadde
Üretilen İstek Mallar
Gayri Maddi Unsurlar
Gayri Maddi Unsurlar: Ekonomik değeri olan fakat cismen varlığı olman (Patent, Unvan, Ad, Marka, Know How)
Patent: Bulunan yeni bir teknik buluş. Kural olarak 20 yıl buluş yapanların yararlanmasını sağlamaktadır. Bu hak temsilen sahibine Türk Patent Enstitüsü tarafından belge verilir.
Endüstriyel Tasarım: Bir ürün üzerindeki süslemenin unsur veya özellikleri
Know How: Teknik ve ticari bilgi tecrübe birikimi
Goodwill: Müşteri hakkı
Ticari İşletmede Merkez ve Şube TTK ’da tanımlanmamıştır. Şube:
İç İlişkide Bağımlılık: Şubenin idari açıdan merkeze bağlı olması gerekir
Merkez ve Şube aynı gerçek veya tüzel kişiye aittir.
Şube yöneticileri merkez tarafından atanır.
Yetki ve sınırları merkez tarafından belirlenir.
Şubenin kar ve zararları işletmeye aittir.
Hak ve borçların sahibi de işletmedir.
Dış ilişkilerde bağımsızlık
Yer ve Yönetim Ağırlığı: Merkezden ayrıdır. Kendi başına ayrı bir yönetimi vardır.
Şubenin hesap ve defterleri merkezden ayrıdır.
Merkez Türkiye’de olan şubeler bulundukları yer siciline tescil edilir.
Türkiye dışında olan ticari işletmelerin şubeleri de kendi ülkelerindeki gibi tescil olunur.
Her şube merkezin unvanını kullanmalıdır.
İşletme devirlerinde devrin kapmasına şubeler de dâhildir.
Bir şubenin işlemlerinden doğan uyuşmazlıklarda şubenin olduğu yerde de dava açılabilir. Fakat iflas davası merkezin olduğu yerde açılır.
Şirketlerin birleşmesi konusunda Külli Halefiyet ilkesi geçerlidir. Yani tüm hak ve borçlar birleşilen şirkete geçer.
İşletmeyi devreden devralan ile birlikte 2 yıl müteselsiller sorumlu olur.
Devir Almanın Sonuçları Devrolan, aktif ve pasifleriyle birlikte devraldığını alacaklarına duyurduğu andan itibaren işletmenin borçlarından sorumludur. Duyuru Şekli: Alacaklara bildirim ve ticari işletmeler için Ticaret Sicil Gazetesi, diğer işletmeler için Türkiye genelinde dağıtım yapılan gazete ilanı (Alacaklılara karşı yazılı yapılmalıdır.) Devrin alacaklılara ilanı sözleşmenin geçerliliği için değil, borçların devrinin dış ilişkide hüküm doğurması için şarttır. 2 Yıl Müteselsil Sorumluluk
Müeccel borçlarda muacceliyet anından
Muaccal borçlarda devrin alacaklılara bildirim tarihinden itibaren başlar.
Bildirim yapılmazsa süre işlemez.
Ticari İşletme Rehni Borçlunun karşı tarafa söyleyebileceği güvenceler (Kişisel Güvence): (Kefalet, Garanti) yada Ayni Güvence: (Taşınır, taşınmaz rehni) Taşınır rehinin kurulabilmesi için taşınır malın zilyetliğinin alacaklıya devri şarttır. (Aksi takdirde rehin hakkı doğmaz) İstisnaları vardır. Kayıt Yoluyla Taşınır Rehni
Hayvan Rehni
Motorlu Taşıt Rehni
Ticari İşletme Rehni
Rehnin Tarafları Rehin Veren Taraf: İşletmenin sahibi olan gerçek veya tüzel kişidir. Bu kişi esnaf veya tacir olabilir. Rehin Alan Taraf:
Tüzel kişiliğe sahip kredi kurumları (Bankalar)
Kredili satış yapan gerçek ve tüzel kişiliğe sahip müessesler
Kooperatifler
Rehin Kapsamı
Ticaret unvanı, işletme adı
Rehnin tescili sırasında işletme faaliyetlerine özgülenmiş makine, araç, alet
Marka, Patent, Lisans
Rehnin Kurulması
Ticaret veya esnaf ve sanatkâr sicili bölgesi noterince Rehin Sözleşmesi düzenlenir.
Sözleşmede;
Rehnedâhil unsurların tam listesi
Ayırt edici özellikleri
Yer alır.
Borçlu veya alacaklının talebiyle Esnaf ve Sanatkarlar siciline kayıt gerekir.
Kayıt: Sözleşme tarihinden itibaren 10 gün içinde yaptırılmalıdır. LexCommissaria Yasağı: Tarafların borcunu zamanında ödememesi halinde rehin konusu malların mülkiyetinin alacaklıya geçmesi anlaşması geçersizdir. Aynı işletme üzerinde birden fazla rehin kurulabilir. Borcun Ödenmesi Sonucu: Alacaklı rehin konusu mallara ilişkin taşınır rehnin paraya çevrilmesi hükümlerine göre talepte bulunur. İşletme devredilse dahi Rehin Hakkı aynı nitelikte olduğundan Rehinli alacaklı hakkını herkese karşı ileri sürebilir. İktisap: Edinim, Kazanım. Tacir Sıfatının Kazanılması Gerçek Kişiler: Bir ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye tacir denir. Kişinin Tacir Sıfatını Kazanabilmesi için;
Bir ticari işletmenin mevcut olması (Ticaret silicine kaydedilmese de mevcuttur.)
İşletmenin çalıştırılması
İşletmenin kendi adına çalıştırılması
Kişinin ticaret yapması yasakta olsa tacir sayılır. Sahibi olduğu işletmeyi yasal temsilci aracılığıyla işleten küçük ve kısıtlılarda tacir sayılır. Cezai sorumluluk yasal temsilcidedir. Tüzel Kişiler
Ticaret Şirketleri
Tüzel kişinin kendisi tacir sıfatına sahiptir. Tüzel kişilik ne zaman kazanılırsa tacir sıfatı da o zaman kazanılır.
Dernekler: Tacir sıfatı kazanabilmeleri için amaçlarına varmak için ticari işletme işletmeleri ve kamu yararına dermek olmamaları gerekir.
Vakıflar: Tacir sıfatı kazanabilmeleri için amaçlarına varmak için ticari işletme işletmeleri ayrıca gelirlerinin yarısından fazlasını kamuya harcamaları gerekir.
Denetme İstiğrakının Tacir Sıfatı: Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde sahip oldukları bir mal varlığını sözleşme gereğince hepsinin adı ve hesabına menfaat sağlayacak şekilde kullanmasıdır. (Tacirlere ilişkin hükümler uygulanır.) Tacir Olmanın Sonuçları
İflasa tabi olma
Basiretli bir iş adamı gibi davranma
Ücret ve faiz isteme
Ücret ve cezai şartın azaltılmasını isteyememe
Fatura düzenleme
Fatura: Taraflar arasındaki sözleşmenin faşı aşamasına ilişkin belgedir. Proforma Fatura: Sözleşmenin kurulma aşamasında ve daha çok bilgi verme veya icaba davet amacıyla kullanılır. Fatura ve Teyit Mektubuna İtiraz Etme Faturayı alan aldığı tarihten itibaren 8 gün içerisinde itirazda bulunmazsa içeriğini kabul etmiş sayılır. İtiraz herhangi bir şekle tabi değildir. Teyit Mektubu: Sözlü veya telefonla veya telgrafla yapılan bir sözleşmenin veya yönetilen bir beyanın içerini doğrulamak üzere karşı tarafa gönderilen yazılı belgedir. Sözleşmenin kuruluş aşamasına ilişkin belgedir. Tacirler arasında diğer tarafı temerrüde düşürmek, sözleşmeden dönmek, fesih etmek amacıyla yapılacak ihbar ve ihtarların yapılma şekli;
Alaterkanchyla
Taahhütlü mektupla
Telgraf
Kayıtlı elektronik posta sistemiyle yapılır.
Hapis Hakkı: Alacakların borçlunun rızasıyla elinde bulundurduğu taşınır mal veya kıymetli evrakı bu eşyayla bağlantılı olarak alacağını elde edene kadar borçluya vermeme hakkı Bu hakkın kullanılabilmesi için;
Alacaklı borçluya ait mala borçlunun rızasıyla zilyet almalıdır.
Alacaklının alacağı müeccel olmalıdır.
Alacakla zilyetlik arasında bağlantı olmalıdır.
Ticari satış ve mal değişimi sözleşmelerinde özel hükümlere tabi olunabilmesi için tacirlerin arasında yapılan onların ticari işletmelerini ilgilendiren bir satış veya mal değişimi olmalıdır. Malın Ayıplı Olması Halinde Alıcının Yükümlülükleri Ayıbın uygun süre içinde bildirilmesi gerekir. Ayıp halinde 4 seçimlik hak tanınmıştır;
Sözleşmeden dönme hakkı
Ayıp oranında indirim isteme hakkı
Ücretsiz onarım
Benzeriyle değiştirilmesi
TBK’da bu konuda süreler getirilmiştir.
Malın ayıplı olduğu teslim sırasında belirlenirse 2 gün
Açıkça belli olmayıp muayene sonucu ortaya çıkarsa 8 gün
Malın bir süre kullanılmasıyla anlaşılan ayıplar doğduğu anda ihbar edilmesi gerekir.
Ticari İş: adı nitelikte olmayan işleri ifade eder. (Ticari hükümlere tabi) Ticari İşin Ölçütleri
TTK ‘da düzenlenen işler.
Bir ticari işletmeyi ilgilendiren işler: Ticari işletmenin doğrudan doğruya konusuna girilmeyen dolaylı olarak ilgisi bulunan işler.
Özel hastaneyle sözleşme yapılması
Lojman kiralanması
Makine satın alımı
Ticari iş karinesi
Tarafların birliği için ticari olan sözleşmeler
Ticari İşlerde Faizin Özellikleri
Kararlaştırılmamış olsa bile faiz istenebilmesi
Ticari nitelikteki tüketim ödüncü sözleşmesinde karar olmasa da anapara faizi istenebilir.
Bileşik faizin istincen geçeri olması: Ticari işlerde istincende olsa faize faiz yürütülebilir.
Süresi 3 aydan az olmamak
Taraflar tacir olmak şartıyla
Ticari iş niteliği taşıyan ödünç sözleşmelerinde faize faiz mümkündür.
TemerrüdFaizi: Borçlunun borcunu yerine getirmekte gecikmesi durumunda ödenen faiz Faiz miktarı sözleşmede saptanmamışsa da %9 oranı üzerinden yapılır. Faize İlişkin Düzenlemeler: Türk Ticaret Kanunu, Türk Borçlar Kanunu, Kanuni Faiz ve TemerrüdFaiz’ine ilişkin konumda yer alır. Sözleşmenin içerdiği hükümlerin bir kısmının geçersiz olması diğerlerini etkilemez. Ticari Yargı Mutlak Ticari Davalar TTK ‘da düzenlenen: (Taşıma, Ticaret Sicili, Acentelik, Kıymetli Evrak, Ticaret şirketleri Cari Hesap) Özel kanunda düzenlenen: (Finansal Kiralama, Kooperatifler, İflas Davası, Ticari İşletme) Havale, Saklama, Fikir ve Sanat eserlerine ilişkin davalar bir ticari işletmeyi ilgilendiriyorsa ticari dava sayılır. Nisbı Ticari Davalar (Her İki Taraf İçin Ticari Sayılan) Satım, kira, ödünç, eser, hizmet sözleşmelerinden doğan uyumsuzlukları ticari dava konusu olabilmesi için her iki tarafın işletmesiyle ilgili olması gerekir.
Ticari Davalar: Asliye Ticaret Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi
Basit yargılama usulü kullanılır.
Ticari işletmenin devir sözleşmesi düzenlendiği tarihten 15 gün içinde tescil edilir.
Adi şirket ticaret sıfatına sahip değildir.
Esnaflar ticaret unvanı seçip kullanamazlar.
Ticaret unvanı devir dışında bırakılabilir ama tek başına devri mümkün değildir.
